’t Beleg en ontset fan Leiden
In de 16de eeuw mosten de inweuners fan Nederlanden hur delgeve ônder de overheersing fan de koaning fan Spanje. Dat waar Karel V en later Filips II. Onder die overheersing waren de beweuners fan de Nederlanden ferplicht om na de Roomse Kerk te gaan en se mosten ok ’n prot belasting betale. Der kwam de befolking teugen in opstand. As gefolg derfan brak de tachtigjarige oorlog út, 1568 – 1648. De beweuners fan de stâden kwammen in opstand. Se wouwen niks wete fan die ferplichtings.
In de striid teugen de Spaanse fijand worden de inweuners holpen deur de Prîns fan Oranje met syn legers en deur de Watergeuzen. At de Spanjaarden ‘n stâd feroverd hadden, dan gingen de beweuners ’n raar gat in: meestal worden se om ’t leven brocht. Dat gebeurde ô.â. met de inweuners Naarden en Haarlim. Maar ok waren d’r stâden, die’t de striid wonnen. Dat waren Den Briel en Alkmaar: “Fan Alkmaar begint de fiktory!” Ok Leiden sweette ’t d’r ôf. In 1573 begon de belegering fan die stâd en op 3 oktober 1574 ferdreven de Watergeuzen de Spaanse troepen. Leiden waar weer frij. Alle jaren wort dut fait nag herdocht met ’t útdelen fan hirrings en witte-bôl en hutspot.
De striid fan Leiden
‘t Stadhuus fan Leiden
Over de fúlle striid fan de Leidenaars en de ontberings die’t se deurstaan mosten, skreef A.D. Hildebrand ’n spannend boek, werin at twee Leidse jonges de hoofdrôl speule: Andrys, de seun fan de bakker en Ary, de seun fan de burgemeester. Sytse Buwalda lâs dut boek út de skoalbibletheek, doe’t hij 10 jaar waar. ’t Maakte indruk op him. Derom het hij ’t boek in ’t Bildts bewerkt foor de Bildtse jeugd, hoe oud at die dan ok maar weze mâg! Elke leeftyd sil fast en seker plezier beleve an dut ferhaal.
Postduven
Andrys het mooie, betroubere postduven. In die tiid waar d’r útteraard gyn tillefoan en ândere kontaktmooglikheden. Men maakte foor ‘t rap fersturen fan berichten, faak gebrúk fan postduven. Die fan Andrys waren der poergeskikt foor. Hoe? Dat kinne jim leze in hoofdstik fijf.
Baide jonges beleve met hur maten, de frijbuiters, allerhande spannende aventuren at se perbere om de Spaanse soldaten ’n hak te setten. Hoe’t souwen se dat hewwe sille?
Dankdienst in de kerk
Hongersnoad en sykte in de stâd
In de naseumer fan 1574 wort ’t eten in de stâd soa krap, dat d’r mInsen storve fan de honger. Derbij breekt d’r ok nag ’n besmetlike sykte út, die’t heel wat slachtoffers maakt. Fergelykber met ôns tiid? Utaindlik komme de Watergeuzen op ‘e tiid. Mèt eten foor de Leidse befolking: drie oktober 1574! Leiden is ontset, de beweuners binne frij. Mèt danksij twee heldhaftige jonges.
Andrys en Ary met de duven onderweegs na Delft (út hoofdstik 11)
Flak foor hur waar ’t licht fan ’n lanteern. Der stonnen twee mânly. De een met ’n lanteern, de ândere met ’n musket. Hoe waar hur dut ontkommen? Hadden se wat te overmoedig weest? Hoe dan ok: ’t waar soa. De baide jonges worden botte kel. Se wisten dat se nou ’n raar gat in gaan souwen. Gefangen deur Spaanse soldaten!
De soldaten begonnen tun hur te praten. Baide maten begrepen d’r fansels niks fan, maar ’n paar woorden wèl.
“Olandezi …. del Leiden?”
“Ja, wij binne Hollanders en komme út Leiden,” antwoordde Ary.
Soafeer waar ’t wel dúdlik, maar dat waar dan ok alles.
Sou dut nou ’t roemloas eand weze fan hur aventuur?
“Allee, allee,” riepen de soldaten.
De baide jonges worde deur de heren hardhandig dúdlik maakt dat se mèt mosten, tussen hur in. De soldaat met de lanteern links fan Ary en dernaast liep Andrys. An de rechter kant houde de soldaat met ’t musket de jonges in de gaten. Met syn fieren liepen se ’t pâd del, bij de faart lâns. Andrys had de korf nag altyd op de rûg, de soldaten lieten dat soa.
“Wer souwen se ôns hine bringe, dochtst?”
“Naar ’t hoofdkertier, na hur baas,” had Ary maar bedocht.
De jonges kregen ’n mep. Stil weze, bedoide dat dinklik.
’t Pâd worde wat smâler. Se liepen nou deun tunnander an. Ary hoestte even, al wou hij wat sêge. Andrys waar op syn openst. Syn maat saai kuchelend ’n paar woorden, maar Andrys begreep ’t drekt: “Let op, nou …. komt …. ‘t!”
Andrys ston op skerp. Oplette? Nou komt ‘t? Wat waar Ary fan doel? Andrys hoefde niet lang te wachten. De soldaat an de linker kant, tun de faart an …. Ary gâf him ’n dúst en der túmmelde de lanteerndrager bij de wâl del. In de faart. Op slâg waar ’t donker.
“Lope,” skruwde Ary. Dat liet Andrys him gyn tweede keer sêge. Hij wou niks liever as hier weg. De soldaat met ’t musket wist soa gau niet wat d’r te rêden waar. Hij skruwde wat Spaanse befelen, maar doe waren de baide frijbuiters al ’n mooi eand fort. D’r worde nag wel skoaten, maar de koegels misten hur doel. Baide maten waren weer frij, se hadden ’t d’r tot nou toe ôfsweten. Souwen se nou sonder kleerskeuren hur doel beraike?
Hardlopende gingen se op na Gouda. Na ’n half uur bleven se even staan. Hime en poeste dat ‘t ’n aard had. Se waren echt bútten adem. Even bekomme en doe maar flink de stap d’r weer in.
“Wij hewwe ’t rêden, Ary,” saai Andrys.
“Ik hew wel bang weest, hoor. En niet ’n bitsy ok!” waar Ary syn antwoord.
Postduven foor de Prîns is fertaald en bewerkt deur Sytse Buwalda. Ita Leona Spoelman het meer as twintig bijpassende illustrasys foor hur reken nommen. De útgever is De Bildtse Boekerij-BildtTaal en drukkerij Hoekstra fersorgde ’t drukwerk.
A.D. Hildebrand
Vertaling S.H. Buwalda
Ilustraties: Ita Leona Spoelman
8,50 euro
De Bildtse Boekerij
ISBN: 9789082928990
